Epidemiologia


Rak pęcherza moczowego stanowi 3% wszystkich nowotworów złośliwych. U mężczyzn występuje niemal 4-kronie częściej niż u kobiet. Najczęściej jest rozpoznawany w 7 dekadzie życia. W Polsce rocznie jest rozpoznawany u około 3800 mężczyzn i 1000 kobiet, liczba zgonów z powodu raka pęcherza moczowego wynosi odpowiednio około 2000 i 500.


Etiopatogeneza - czynniki ryzyka

Za czynniki sprzyjające zachorowaniu uważa się:
- zawodowe narażenie na związki chemiczne (m.in. z grupy amin aromatycznych) w niektórych gałęziach przemysłu (gumowy, chemiczny, hutniczy i gazowy)
- palenie papierosów (częstsze występowania raka o wysokiej złośliwości u palaczy).
- przewlekłe stany zapalne pęcherza moczowego
- rak płaskonabłonkowy pęcherza moczowego ma związek z częstymi zakażeniami Schistosoma haematobium
- nieprawidłowości genetyczne (np. protoonkogenów RAS i MYC oraz TP53).

Diagnostyka


Główne objawy obserwowane u pacjentów:

- krwiomocz
- częste oddawanie moczu
- ból i parcie na mocz
- niekiedy czasowe zatrzymanie moczu

późnym objawom towarzyszą: ból i obrzęk miednicy, pachwin i kończyn dolnych. bóle kostne – mogą świadczyć o przerzucie raka pęcherza do kości.

Badanie w przypadku stwierdzenia wyżej wymienionych objawów musi być wykonane szybko. Obejmuje badanie dwuręczne z uwzględnieniem nadania per rectum i miednicy (w celu wykrycia ewentualnych zmian pozapęcherzowych) oraz cystoskopię.

Badania dodatkowe:

- badanie ogólne moczu + posiew w kierunku chorób infekcyjnych
- celowe wydaje się również wykonanie badania cytologicznego moczu
- badanie urograficzne
- USG (w tym doodbytnicze) – umożliwia ocenę stanu przestrzeni pozapęcherzowej
- TK (tomografia komputerowa) – pomaga w ocenie naciekania miejscowego i oceny węzłów chłonnych
- RTG i scyntygrafia – wykonane w razie dolegliwości bólowych
- oznaczanie markerów surowiczych nie należy do metod rutynowej diagnostyki


Klasyfikacja nowotworów pęcherza moczowego


Klasyfikacja histopatologiczna

Nowotwory złośliwe pęcherza moczowego wywodzące się z nabłonka przejściowego tradycyjnie nazywano rakami przejściowo komórkowymi (carcinoma transitionale) – 90% wszystkich nowotworów złośliwych pęcherza moczowego. Obecnie częściej używa się terminu nowotwory (raki) urotelialne (ang. urothelial neoplasms).

Ze względu na typ wzrostu wyróżniamy:

- raki brodawkowate naciekające
- raki płaskie naciekające
- raki płaskie nienaciekające (in situ).

Klasyfikacja WHO w zależności od stopnia zróżnicowania nowotworu wyróżnia:

- nowotwory dobrze zróżnicowane, o niskim potencjale złośliwości (G1) [44%]
- nowotwory o średnim stopniu złośliwości (G2) [28%]
- nowotwory źle zróżnicowane, o wysokim stopniu złośliwości (G3) [22%]
- nowotwory niezróżnicowane, anaplastyczne G4 [6%]

Raki płaskonabłonkowe pecherza moczowego (carcinoma planoepitheliale) są stosunkowo rzadkie i stanowią około 5% raków tego narządu. Inne nowotwory złośliwe pęcherza stanowią łącznie mniej niż 5% przypadków, zalicza się tu:

- gruczolakoraki (adenocarcinoma)
- raki drobnokomórkowe (small cell carcinomas)
- pierwotne chłoniaki pęcherza moczowego (lymphoma)
- mięśniaki (leiomiosarcoma, rhabdomiosarcoma).


Klasyfikacja TNM

T – ang. tumor – guz – czterostopniowa skala (1-4) określająca stopień rozrostu guza pęcherza moczowego i jego stosunek do otaczających tkanek. Im wyższy stopień T tym nowotwór jest bardziej zaawansowany.

Tx – nie  ma możliwości stwierdzenia guza pierwotnego
T0 – nie stwierdza się guza pierwotnego
Ta – nieinwazyjny guz brodawczakowaty
Tis – rak śródnabłonkowy – carcinoma in situ (CIS)
T1 – nowotwór naciekający podnabłonkową tkankę łączną – podścielisko

T2 – nowotwór naciekający błonę mięśniową
    T2a – nowotwór naciekający wewnętrzną połowę błony mięśniowej
    T2b – nowotwór naciekający zewnętrzną połowę błony mięśniowej

T3 – nowotwór naciekający poza błonę mięśniową
   T3a – naciekanie poza błonę mięśniową widoczne tylko mikroskopowo
   T3b – naciekanie nowotworu poza błonę mięśniową widoczne makroskopowo

T4 – nowotwór naciekający narządy sąsiednie
   T4a – nowotwór naciekający na prostatę, macicę pochwę
   T4b – nowotwór naciekający na ścianę miednicy lub powłoki brzuszne



N – ang. nodes – węzły chłonne – skala od 0-3. Węzły chłonne są skupiskami tkanki limfatycznej stanowiącej element układu immunologicznego. Cecha N określa stopień rozprzestrzenienia raka pęcherza do regionalnych węzłów chłonnych. Regionalne węzły chłonne to węzły zlokalizowane w miednicy w sąsiedztwie pęcherza moczowego.

Nx – nie ma możliwości oceny węzłów chłonnych
N0 – brak przerzutów do węzłów chłonnych
N1 – przerzut pojedynczy do 2cm
N2 – przerzut pojedynczy 2-5 cm lub mnogi do 5cm
N3 – przerzut pojedynczy lub przerzuty mnogie ponad 5 cm



M – ang. metastases – przerzuty. Obecność przerzutów raka do narządów lub odległych węzłów chłonnych. Cecha M jest dwustopniowa 0 – 1.

Mx – nie można ocenić obecności przerzutów
M0 – nie ma przerzutów odległych
M1 – istnieją przerzuty odległe



Skala rangowa stopnia zaawansowania choroby nowotworowej (I – IV)

Stopień I (T1, N0, M0)
Rak naciekający podnabłonkową tkankę łączną ściany pęcherza moczowego bez cech naciekania mięśniówki pęcherza moczowego. Nie stwierdza się przerzutów do węzłów chłonnych regionalnych i odległych.

Stopień II (T2, N0, M0)
Rak pęcherza naciekający mięśniówkę ściany pęcherza moczowego bez cech naciekania tkanki tłuszczowej okołopęcherzowej. Nie stwierdza się zajęcia regionalnych i odległych węzłów chłonnych.

Stopień  III (T3 lub T4a, N0, M0)
Rak przekraczający ścianę pęcherza moczowego, który nacieka otaczającą pęcherz tkankę tłuszczową – T3 lub okoliczne struktury anatomiczne – gruczoł krokowy, macica, pochwa – T4. Nie stwierdza się przerzutów do węzłów chłonnych.

Stopień IV (T4b, N0, M0) lub (jakikolwiek stopień T, N 1 to 3, M0) lub (jakikolwiek stopień T, jakikolwiek stopień N, M1)
Rak pęcherza naciekający na kości miednicy lub ścianę jamy brzusznej – T4b lub nowotwór dający przerzuty do węzłów chłonnych – T1 do T3. Do czwartego stopnia zaliczani są pacjenci ze stwierdzeniem przerzutów odległych – M1.